Het Domijn

Coöperatie Het Domijn U.A.⁽¹⁾ in Weesp

Kraak
De 6,5 hectare terrein en panden van een voormalig locomotievenfabriek in Weesp, die sinds midden jaren ’30 van de vorige eeuw in Rijkseigendom was met een militaire bestemming, wordt in 1989 gekraakt. De krakers komen uit de culturele sector, voornamelijk de theaterwereld.
Nadat iedereen een stukje ruimte in één van de grote panden heeft geclaimd, begint het gesleep met houtkachels, auto’s, trailers en tenten om de nieuw veroverde vrijplaats tot leven te wekken.

Gedoogd
Terwijl de krakers Stichting Internationale Evenementen (SIE) oprichten om de gelden voor o.a. het stroomgebruik te innen en om als spreekbuis naar buiten te treden, ontstaat er getouwtrek tussen het Rijk en gemeente Weesp over het eigendom van het terrein. Het Rijk hanteert echter al snel een gedoogbeleid. De krakers mogen voorlopig blijven mits ze een culturele invulling gaven aan het terrein.

Omdat de gebruikers ontevreden zijn over de hiërarchische opzet van de stichting wordt in 1999 de vereniging Het Domijn opgericht.

Van stichting naar vereniging
Omdat de gebruikers ontevreden zijn over de hiërarchische opzet van de stichting wordt in 1999 de vereniging Het Domijn opgericht. Een nieuwe structuur en organisatievorm zodat iedereen in de ledenvergadering zeggenschap heeft over de invulling van het terrein.
Om bestaansrecht af te dwingen gaat het bestuur, aangevoerd door de voorzitter, in onderhandeling met het Rijk. Eindresultaat is dat het Rijk erkent dat de krakersvereniging rechten heeft opgebouwd en haar in februari 2004 een 10-jarig erfpachtcontract aanbiedt voor de panden met het verharde gebied daaromheen. Het contract wordt met terugwerkende kracht aangegaan vanaf 2003.

Werk aan de winkel
Het aantal gebruikers is intussen flink toegenomen maar de leden zijn unaniem tot de conclusie gekomen dat iedereen een vergoeding per vierkante meter moet gaan betalen, zodat er een potje ontstaat voor onderhoud aan de verwaarloosde panden. Iedereen zet de schouders eronder om elektra, water en gas aan te leggen en/of te vernieuwen. Ook worden er op last van de brandweer brandwerende tussenwanden opgetrokken tussen de diverse werkplaatsen en ateliers die inmiddels zijn ontstaan.

Onrust
Op bestuurlijk vlak loopt de vereniging niet zo lekker. Na de intensieve jaren van onderhandelingen is de voorzitter vertrokken en hebben de leden de touwtjes laten vieren. Er blijken kapers op de kust die het terrein in handen willen krijgen. Niet alleen de gemeente Weesp maar ook projectontwikkelaars, die door het gebrek aan bestuurlijke daadkracht bij de vereniging hun kans schoon zien.

Vooruitzien
Eind 2005 treedt er een nieuwe voorzitter aan die orde op zaken stelt en het motto besturen is vooruitzien hanteert. Deze voorzitter zorgt ervoor dat de leden van het bestuur en de vereniging over de toekomst (na het erfpachtcontract) na gaan denken. Omdat de leden de toekomst in eigen hand willen houden wordt onderzocht of het terrein en opstallen aangekocht kunnen worden. Vereiste is wel dat men meer naar buiten treedt want onbekend maakt onbemind. Iedereen moet meedenken, meewerken en de gemaakte betalingsverplichtingen trouw nakomen om financiële armslag te hebben.

Organisatie
Nadat er een hoop kandidaten afvallen, vormt zich rond het bestuur gestaag een groep loyale adviseurs op juridisch, financieel en organisatorisch gebied die actief meedenken om tot dat ene doel, de aankoop van het terrein, te komen.
Het kost jaren om de plannen uit te werken, (financiële) rapporten te schrijven en inspreekrondes te houden bij raads-, en commissievergaderingen in het stadhuis. Daarnaast gaat men aan de slag om waarde op te bouwen buiten de hekken, in de samenleving waartoe Het Domijn ook behoort.
Het zich buiten de maatschappij achter de eigen hekken verschansen, het wij-zij denken, moet veranderen in het actief laten zien wie we zijn, wat we doen en waarom we keuzes maken die niet overeenkomen met de gevestigde orde en ideeën. Kortom, dat de maatschappij ook anders kan worden ingericht.

Aan een vereniging wil de bank bijvoorbeeld geen lening verschaffen. Men wil een rechtspersoon met een meer zakelijke basis.

De aankoop
Uiteindelijk is de Triodosbank bereid een hypothecaire lening te verschaffen voor de aankoop. Daar zijn wel een aantal ‘mitsen’ aan verbonden. Aan een vereniging wil de bank bijvoorbeeld geen lening verschaffen. Men wil een rechtspersoon met een meer zakelijke basis.
De opties (NV, BV, stichting met/zonder obligatiefonds, vereniging van eigenaren en coöperatie) worden op de algemene leden vergaderingen (ALV) uitvoerig uitgelegd door een hoogleraar van de Nyenrode Business Universiteit. Alle rechtspersonen waarbij een bestuur het voor het zeggen heeft, vallen direct af. Vereniging van eigenaren valt ook af aangezien iedere eigenaar dan voor haar/zijn eigen hypotheek zou moeten zorgen. Dat is te gecompliceerd en voor veel leden is het sowieso onhaalbaar om een hypotheek te krijgen. Ook het idee dat iedereen dan zijn eigen werkplaats weer kan doorverkopen stuit op weerstand. Dat zou betekenen dat de werkplaatsen steeds duurder in aankoop zouden kunnen worden en Het Domijn een onneembaar hoge drempel zou krijgen voor jonge makers. Men stemt bijna unaniem voor de coöperatie als rechtspersoon.
Een coöperatie heeft een collectief doel en de leden hebben gedeelde zeggenschap zoals bij een vereniging. Het verschil is dat de coöperatie een winstoogmerk kan hebben en de vereniging niet.
Na dit besluit volgt een periode van meerdere maanden waarin de statuten in concept worden opgesteld. Ze worden regel voor regel, woord voor woord uitgelegd en besproken in goed bezochte ALV die soms wel drie keer per week plaatsvinden. Er wordt doorgewerkt totdat iedereen zich in de tekst kan vinden.⁽²⁾

Kapitaal
Een tweede mits van de bank is dat Het Domijn meer eigen kapitaal moet hebben. Ieder lid moet daarom een jaar huur als borg inbrengen. Iedereen gaat akkoord, al moeten velen daarvoor zelf ergens gaan lenen. Mocht de koop doorgaan dan zal er ook een huurprijsverhoging van 40% moeten worden doorgevoerd. Een flinke stijging maar ook daar gaat iedereen mee akkoord.

Buiten het eigen kapitaal wil de bank ook zien dat er een buffer komt van een ton om het primaire onderhoud van de panden te bekostigen. Daartoe worden certificaten uitgeschreven tegen 2,5% rente. De regeling is voor tien jaar, waarbij elk jaar één tiende van de certificaten wordt uitgeloot en terugbetaald, zodat na tien jaar alles is terugbetaald aan de certificaathouders. Het Domijn heeft zoveel sympathisanten dat er binnen drie weken 2,5 ton aan certificaten wordt verkocht.

Verademing
Na de slopende jaren waarin zoveel beslissingen moesten worden gemaakt en gespecialiseerde kennis werd vereist volgt verademing. Stress is verleden tijd, de toekomst veilig gesteld. Eindelijk tijd om over een structuur - waarbinnen alle leden kunnen bijdragen - na te denken. Er worden commissies opgestart die zich concentreren op onderhoud/renovatie, de natuur, evenementen, duurzaamheid, exploitatiemogelijkheden, enzovoorts.

Onderhoud
Het naar buiten treden staat weer op een laag pitje want de leden zijn vooral bezig met het terrein en de panden. De daken worden als eerste vernieuwd en er wordt riolering aangelegd. Van het markantste pand op het terrein - dat het logo van het Domijn siert - is de fundering hersteld en de onderkant geïsoleerd. Daarna zullen er nieuwe ramen en kozijnen worden geplaatst. Er worden afknappende populieren geveld en meteen ook nieuwe bomen geplant met oog voor meer variatie en voedsel voor dier (en mens). De bijna 2000 aangekochte zonnepanelen zorgen inmiddels voor de stroomvoorziening.

Collectief
Naast al het gezamenlijke werk moeten de leden ook hun brood zien te verdienen. Een groot voordeel van een plek als Het Domijn is dat er veel verschillende ambachten en disciplines aanwezig zijn en je elkaar daarmee kunt aanvullen en versterken. Men gebruikt elkaars machines en gereedschap en iedereen loopt bij elkaar binnen voor raad en daad. Wat voor de één overtollig materiaal is kan de ander weer gebruiken.

Betrokkenheid
Ondanks de pracht van het terrein en de mooie samenwerkingen is er geregeld discussie over hoe het komt dat steeds dezelfde leden de kar trekken en hoe moeilijk het is om bekwame bestuurders te vinden. Hoe organiseer je betrokkenheid zonder dat die als verplichting voelt? Regelmatig wordt er enthousiast begonnen aan een commissie maar verliest men na een tijdje de aandacht en regelmaat. De individuele zelfstandigheid en het welzijn van de groep blijken soms botsende krachten. Hoe bereik je een dynamisch evenwicht? Individualiteit is nodig voor verandering en aanpassing, het collectief is belangrijk om sterk te staan. Het is een voortdurend proces, waarbij verschillende generaties en individuen met verschillende achtergronden, ervaringen en disciplines elkaar moeten leren begrijpen en waarderen, zodat ze elkaar over en weer kunnen aanvullen.

Voetnoten:

(1) U.A. staat voor Uitgesloten van Aansprakelijkheid, de leden zijn niet aansprakelijk voor schulden van de coöperatie
(2) Voor de uitgebreide geschiedenis van Het Domijn vanaf 1917 t/m 2015 zie website